چکیده :
در ابتدا از مشرکان لجوجی سخن می گوید که شک آنها در رابطه با حقانیت قرآن از بین نمی رود, تا زمانی که عذاب روز قیامت که نه چاره ای در آن هست و نه فردایی دارد بر آنها فرا رسد. سپس در این روز پرده ها کنار می رود و مالکیت خدا آشکار می گردد و خدا بین مومنان و کافران حکم میراند.
سپس به توصف مهاجران میپردازد و از پاداش اخروی آنها صحبت میکند و در آیه بعد به پاداش دنیوی آنها _در سایه لطف الهی_ اشاره میکند. حال شروع به ذکر قدرتش می کند, دلیل بر اینکه قدرت برپایی قیامت را دارد و اوست که شب و روز را در هم داخل می کند و چون شنوا و بیناست قدرت حکمرانی دارد . در آیه بعد تعلیل بر دو آیه قبل می آورد .
که "حق"اوست و"علی"و"کبیر" نیز اوست که اینها برابر جمیع صفات کمال وی می باشد.
هر آنچه در آسمان ها ودر زمین است جو مالکیت وی است واوست که کشتی را بردریا روان میسازد واز سقوط آسمان بر زمین ممانعت می کند و اینها از شدت ودوام رحمت اوست ،هم اوست که خلق می کند سپس می میراند وباز زنده می کند ولی انسان همه این نعمتها را می بیند و باز هم ناسپاسگر است .
این آیات-58 تا 66-خصوصیتی دارند که در هیچ جای قرآن نیست,این آیات با دو اسم ازاسماء حسنای الهی ختم می شوند به جز اسم جلاله الله که آن نیامده است .اگر ضمیر "هو" راهم اسم بدانیم با صفات «حق»,«مالک», «ممیت»و«محیی» بیست اسم از اسامی خدا به کار رفته است.ذکر این آیات وصفات اسلوبی است برای معرفت وشناخت نسبت به خدا .
سپس می فرماید برای هر امتی آدابی برای عبادت قرار دادیم وخطاب به پیامبر صلی الله می فرماید اگر کافران با تو در این مورد جدال کردند به خدا وا گذارشان نمای,چرا که خداوند در روز قیامت به این اختلافات رسیدگی می کند وچون همه چیز در لئح محفوظ ثمت است این کار برای خدا آسان است.
سپس سخن از مشرکانی به میان می آورد که بدون هیچ دلیل وبرهانی معبودان خویش رامی پرستند،عمل ناپسند دیگرشان این است وقتی آیات روشنگر مارا می شنوند از شدت خشم وکینه می خواهند به تلاوت کنندگان آن آیات
حمله ور شوند،پس ای پیامبر(صلی الله) خبری به آنها بده که برایشان بدتر است وآن وعده آتش جهنم است.
مقدمه :
منت خدای را عز وجل که طاعتش موجب قرلت است وبه شکر اندرش مزید نعمت ،هر نفسی که فرو می رود ممد حیات است وچون برآید مفرح ذات،پس در هر نفسی دو نعمت موجود است وبرهرنعمتی شکری واجب.
از دست و زبان که برآید کز عهده شکرش بدر آید
با استعانت از خدای متعال در این تحقیق بر آیات- 55 تا72 – سوره حج از یازده تفسیر مختلف استفاده شده است . پس از ذکر آیات به ترجمه پرداخته شده وترجمه مناسب را از چهار ترجمه استخراج شده است.
سپس به ریشه یابی لغات پرداخته شده وبیشترین بهره از قاموس قرآن برده شده است. در طی روند تفسیر ابتدا از ترجمه المیزان آغاز نموده وبعد از آن از دیگر تفاسیر نکات متفاوت را قید نموده ودر پایان از تفسیر نور چند نکته کوتاه آورده شده است .
در پایان با پژوهشی کوتاه در نهج البلاغه از جملات گران قدر حضرت علی علیه السلام استفاده شده است.
این مطالب را میتوان در وبلاگ – www.tafseer.parsiblog.com - مشاهده کنید.
امید است که تلاش ناچیز مورد رضای خداوند متعال قرار گیرد وتوفیق دهد که در ره تا لحظه مرگ ثابت قدم بمانم.
«والسلام علی من اتبع الهدی»
محتوای سوره :
سوره حج مگر چند آیه در مدینه نازل شده، آن چند آیه نیز در میان مکه و مدینه نازل گردیده است، در مجموع،" مدنى" بودن سوره قویتر به نظر مىرسد.
این سوره صد و ششمین سورهاى است که بر پیامبر ص نازل شده و بر حسب ترتیب، بعد از سوره" نور" و قبل از سوره" منافقین" است.
این سوره که به خاطر بخشى از آیاتش که پیرامون حج سخن مىگوید به نام" سوره حج" نامیده شده است.
غرض سوره بیان اصول دین است، البته با بیانى تفصیلى که مشرک و موحد هر دو از آن بهرهمند شوند. و نیز فروع آن، ولى بیانش در فروع به طور اجمال است، و تنها مؤمنین موحد از آن استفاده مىکنند، چون تفاصیل احکام فرعى در روزگارى که این سوره نازل مىشده هنوز تشریع نشده بود، و به همین جهت در این سوره کلیات فروع دین از قبیل نماز و حج را بیان کرده است.
سیاق آیات- 55 تا 72- بر برپایى روز قیامت و تحقق این وعده میباشد وبارزترین آیه بر تحقق قیامت آیه«62» این سوره میباشد.
از نظر محتوا مطالب این ایات را به چند بخش مىتوان تقسیم کرد:
1-در رابطه شک مشرکان در بر پایى قیامت وتردیدشان ابدى است.
2 -از مبارزه با شرک و مشرکان، سخن مىگوید و با توجه دادن به آیات پروردگار در عالم هستى انسانها را متوجه عظمت آفریدگار مىسازد.
3-براى هر امتى شریعت مخصوص به خود را قرار داده شده و دلدارى به پیامبر صلى الله در جدال با مشرکین .
4- باز هم سخن از ایات الهى برخورد کافران هنگام شنیدن ایات قران و پاسخ خداوند به انان .
فضیلت تلاوت :
از امام صادق علیه السلام نقل شده است:"من قرأها فى کلّ ثلاثة ایّام لم یخرج سنته حتى یخرج الى بیت اللَّه الحرام" ."هر کس این سوره را در هر سه روز بخواند از سال بیرون نرود، مگر این که به خانه خدا مشرّف شود[1]".
در حدیثى از پیامبر صلی الله مىخوانیم:
"من قرء سورة الحج اعطى من الاجر کحجة حجها، و عمرة اعتمرها، بعدد من حج و اعتمر فیما مضى و فیما بقى":
" هر کس سوره حج را بخواند پاداش حج و عمره را خدا به او مىدهد به تعداد تمام کسانى که در گذشته و آینده حج عمره بجا آورده یا خواهند آورد[2]"
بدون شک این ثواب و فضیلت عظیم تنها براى تلاوت لفظى نیست، تلاوتى است اندیشهساز، و اندیشهاى است عملپرور.