علوم قرآنی

علوم قرآنی به مجموعه‌ای از علوم اطلاق می گردد که برای فهم و درک قرآن مجید به عنوان مقدمه فراگرفته می‌شود، به بیان دیگر اطلاعات و دانستنی‌هایی که آشنایی با آن‌ها برای هر مفسر و محققی لازم است، مجموعه مباحث علوم قرآنی را تشکیل می‌دهند.

موضوع علوم قرآنی:
«علوم قرآنی» بحث‌های مقدماتی برای شناخت قرآن و پی بردن به شئون مختلف آن است، در علوم قرآنی مباحثی چون وحی و نزول قرآن، مدت و ترتیب نزول، اسباب النزول، جمع و تالیف قرآن، کاتبان وحی، یکسان‌سازی مصحف‌ها، پیدایش قرائات و منشا اختلاف آن ها، حجیت و عدم تحریف قرآن، مساله نسخ در قرآن، پیدایش متشابهات، اعجاز قرآن و ....
فایده وکاربرد علوم قرآنی:
ضرورت و فایده بحث در علوم قرآنی از آن جهت است که تا قرآن به طور کامل شناخته نشود و ثابت نگردد که کلام الهی است، پی گیری محتوای آن بی مورد است. برای رسیدن به نص اصلی که بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شده، باید روشن شود که آیا تمامی قرائت یا برخی از آن‌ها ما را به آن نصّ هدایت می‌کند؟ همچنین تشخیص ناسخ از منسوخ، متشابهات، استنباط احکام و درک مفاهیم عالی قرآن و ... همگی نیازمند، آشنایی با علوم قرآنی است.
تاریخچه علوم قرآنی:
بحث درباره قرآن کریم و شناخت مسایل مختلف آن، از همان دوران نخست مطرح بوده و همواره در طول تاریخ، بزرگان و دانش پژوهان در این زمینه به بحث و گفتگو نشسته و آثار گران بهایی را از خود به یادگار گذارده‌اند و پیوسته ادامه دارد.
بر اساس مدارک موجود، تحسین کسی که درباره قرآن به بحث پرداخته وگفتگو را آغاز نمود یحیی بن یعمر شاگر ابوالاسود دولی بود، که کتابی را در فن قرائت نگاشت که شامل قرائت‌های مختلف آن دوره بود.
سپس حسن بصری کتابی در عدد آیات قرآن نوشت و نویسندگان بعدها آثار دیگری را در علوم قرآنی خلق کردند.
برخی از آثار مهم که عمدتا از قرآن یازدهم به بعد نوشته شده عبارتند از:
1- البرهان فی علوم القرآن، تالیف بدر الدین محمد بن عبدالله بن بهادر زرکشی.
2- الاتقان فی علوم القرآن، تالیف جلال الدین سیوطی.
3- مناهل العرفان فی علوم القرآن، تالیف عبدالعظیم زرقانی.
4- البیان فی تفسیر القرآن، تالیف ابوالقاسم خویی.
5- التمهید فی علوم القرآن، محمد هادی معرفت.
و ...

جایگاه علوم قرآنی:
«علوم قرآنی» بحث‌های مقدماتی برای شناخت قرآن و پی بردن به شؤون مختلف آن است، در علوم قرآنی مباحث مختلفی مطرح است از این جهت علوم را به صیغه جمع گفته‌اند که هر یک از این مسایل در چاچوب خود دارای استقلال هستند و علمی جدا شناخته می‌شود و غالبا ارتباط تنگاتنگی میان این مسایل وجود ندارد، به همین دلیل میان مسایل علوم قرآنی نوعاً یک نظم طبیعی برقرار نیست تا رعایت ترتیب میان آن ها ضروری گردد، لذا هر مساله جدا از مسائل دیگر قابل بحث و بررسی است.

به علوم قرآنی میتوان تیترهای مختلفی داد:

-کتابت
-قراءت
-تفسیر
-ظاهر و باطن قرآن
-تناسب آیات
-ناسخ و منسوخ
--........