پژوهش در سوره حج(آیه 70)

آیه 70

    "أَ لَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ یَعْلَمُ مَا فىِ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ إِنَّ ذَالِکَ فىِ کِتَابٍ إِنَّ ذَالِکَ عَلىَ اللَّهِ یَسِیرٌ" (70)

آیا ندانسته‏اى که خدا آنچه را در آسمان و زمین است مى‏داند؟! (چرا) که اینها در کتابى /ثبت/ است براستى که این /امور/ بر خدا آسان است. (70)

"کتب":کتب (بر وزن فلس) و کتاب و کتابة یعنى نوشتن‏

"یسر":آسانى‏ ‌/یسیر: آسان.

تفسیر :

این آیه تعلیل علم خدا است به آنچه مى‏کنند، و معنایش این است: آنچه کفار مى‏کنند بعضى از حوادث است که در زمین و آسمان جریان مى‏یابد، و خدا تمامى حوادث و موجودات زمین و آسمان را مى‏داند پس او به کرده‏هاى شما کفار نیز آگاه است‏.

این جمله (تَعْلَمْ) خطاب به پیامبر است. یعنى یا محمّد (ص) اگر آن افرادى که در آیات قبل گفته شد نمى‏فهمند، یا نمى‏خواهند بفهمند خدا به کلیه آنچه در آسمانها و زمین است علم و آگاهى دارد تو یقینا دانسته و مى‏دانى که خدا از هر نظر از آنچه در آسمان‏ها و زمین که کفار هم جزء آنها مى‏باشند آگاه است، و چون آگاه است پس در صورتى که کافران ایمان نیاورند.

آنچه در این آیه مى‏خوانیم براى پیامبر خدا تسلیت و دلدارى، و براى کفار یک نوع تهدید است‏ از جمله تفاوتهائى که بین خالق و مخلوق مى‏باشد، همین است که علم خداوند به اشیاء، نظیر ذات مقدسش غیر محدود، و علم انسان محدود مى‏باشد.

" إِنَّ ذلِکَ فِی کِتابٍ" «ذلک» اوّل اشاره است به «ما» یعنى ما فى السماء و الارض در کتاب بخصوصى ثبت است، این جمله‏ تأکید جمله سابق است مطالب قبلى را تاکید مى‏کند، و مى‏فرماید: آنچه را خدا مى‏داند همه در کتابى ثبت است، نه نسخه‏اش گم مى‏شود، نه او فراموش مى‏کند و نه دچار اشتباه مى‏گردد.

 پس کرده‏هاى ایشان همانطور که بوده تا روزى که خدا حکم کند محفوظ مى‏ماند. و جمله" إِنَّ ذلِکَ عَلَى اللَّهِ یَسِیرٌ" معنایش این است که ثبت و نگهدارى آنچه مى‏داند در کتابى محفوظ براى او آسان است.

کتاب علم بى پایان خداوند، کتاب عالم هستى و جهان علت و معلول، جهانى که چیزى در آن گم نمى‏شود و نابود نمى‏گردد، بلکه همواره تغییر صورت مى‏دهد حتى امواج صداى ضعیفى که از حلقوم انسانى در هزاران سال قبل بر خاسته به کلى نابود نشده است، و همواره در این فضا وجود دارد این یک کتاب بسیار دقیق و جامع است که همه چیز در آن ضبط شده است.

و به تعبیر دیگر همه اینها در" لوح محفوظ"، لوح علم الهى ثبت است، و همه این موجودات با تمام خصوصیات و جزئیات نزد او حاضرند.

و لذا در آخرین جمله مى‏فرماید:" این بر خداوند آسان است" چرا که همگى موجودات با تمام خصوصیاتشان نزد او حضور دارند .

نظیر: إِنَّ ذلِکَ فِی کِتابٍ است آیه: ... وَ ما یَعْزُبُ عَنْ رَبِّکَ مِنْ مِثْقالِ ذَرَّةٍ فِی الْأَرْضِ وَ لا فِی السَّماءِ وَ لا أَصْغَرَ مِنْ "ذلِکَ وَ لا أَکْبَرَ إِلَّا فِی کِتابٍ مُبِینٍ[1] "، آیه مورد تفسیر خطاب به رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و یا به هر مخاطب است.

کردارها آثارى به ثبت مى‏رسانند که در صفحه‏هاى گوناگون محو نمى‏شود و جز اصحاب علم و دانش نمى‏توانند آنها را بخوانند ... هر چه علم پیشرفت ژرف نگرى و پرداختن دقیق به شناخت آثارى که این ظواهر و عوارض را بر جاى مى‏گذارد بیشتر مى‏شود. برجسته‏ترین مثال این امر بیمارى است که آثارى بر تمام اندامها مى‏گذارد، بر جریان گردش خون انسان و ...

نکته ها:

1)علم خداوند نسبت به تمام هستى یکسان است.

2)علم خداوند در کتابى ثبت است. (یا اعمالى که شما انجام مى‏دهید که در دو آیه قبل به آن اشاره شد، در کتاب ثبت است)

3)احاطه‏ى علمى خداوند بر همه‏ى امور و ثبت آن در کتابى مخصوص، براى او آسان است. 

فَقال اَمیرَالمُومنینَ عَلیه السَلام:

"فَتبَارکَ اللهُ الَذی لا یَبلُغُهُ بَعدَ الهِمَم و لا یَنالُهُ حَدسَ الظَنَّ ،اَلاَوُّلُ الَذی لا غایَة لَه مَنتَهی و لا اخِرَ لَهُ فَیَنقَضی[2]"

برتر از هر چیز خداوندی است که همت های تلند او را درک نکرده وزیرکی های هوشمندان به او نمی رسد،اولی اوست که پایانی برای او نیست تا به نهایت رسد ونه آخری است که او را تمام شود.