این بخش از تحقیق برآن است که زمان دقیقی از نزول سوره حشر را با استفاده از آیات قرآن , روایات ترتیب نزول, روایات سبب نزول و سیره پیامبر ارائه دهد.
در این روش بر اساس گزارشات تاریخی , زمان نزول سوره مشخص خواهد شدو این شیوه دقیق ترین روش برای تعیین نزول سور است.در این شیوه علاوه بر تعیین دقیق زمان نزول سور , امکان تصحیح روایات و دستیابی به سیره پیامبر نیز فراهم خواهد شد.
بخش اول: تعداد واحد نزول
سوره حشر 24 آیه دارد و پنجاه و نهمین سوره قرآن است و بر اساس روایات ترتیب نزول صدمین سوره و پانزدهمین سوره نازله در مدینه است.
محتوای این سوره بدین قرار است:
آیه اول که مقدمه ای بر مباحث مختلف این سوره محسوب میشود سخن از تسبیح و تنزیه عمومی موجودات در برابر خداوند عظیم وحکیم است.
آیه 2 تا 10(مجموعا 9 آیه) ماجرای درگیری مسلمانان را با یهود پیمان شکن مدینه بازگو میکند.
در آیه 11 تا 17 داستان منافقان مدینه آمده است که با یهود در این برنامه همکاری نزدیک داشتند.
آیات 18 تا 20 مشتمل بر یک سلسله اندرزها و نصایح کلی نسبت به عموم مسلمانان است و در حقیقت به منزله نتیجه گیری از ماجراهای فوق میباشد.
آیه 21 توصیف بلیغی از قرآن مجید و بیان تاثیر آن در پاکسازی روح و جان است.
و بالخره آیه 22 تا 24 قسمت مهمی از اوصاف جمال و جلال خداوند و اسماء حسنای او را بر میشمرد که به انسان در طریق معرفه الله کمک شایان میکند.
دروزه در التفسیرالحدیث می گوید: جلّ هذه السورة فی صدد إجلاء فریق من الیهود عن المدینة. و ما کان من مواقف المنافقین فیه و تشریع للفیء و مداه و ما کان من تشادّ حوله. و فیها أکبر مجموعة لأسماء اللّه الحسنى و المرجح أنها نزلت دفعة واحدة أو متتابعة حسب ما جاءت فی المصحف.
ما معتقدیم که سوره حشر دفعی النزول نیست, زیرا دارای چهار فقره به قرار زیر میباشد:
فقره اول: هفده آیه اول سوره که در مورد غزوه بنی نضیر بحث میکند , یک فقره محسوب میشود, زیرا برخی آیات آن ارتباط لفظی و تمام آنها ارتباط محتوایی دارند.
فقره دوم: آیات 18-20 به خاطر ارتباط لفظی(واو عاطفه)آیه 18 و 19 و ارتباط محتوایی آیه 19 و 20 یک فقره هستند.
فقره سوم:آیه 21 که با آیات دیگر نه ارتباط لفظی دارد و نه محتوایی یک فقره محسوب می شود.
لَوْ أَنزَلْنَا هَذَا الْقُرْءَانَ عَلىَ جَبَلٍ لَّرَأَیْتَهُ خَاشِعًا مُّتَصَدِّعًا مِّنْ خَشْیَةِ اللَّهِ وَ تِلْکَ الْأَمْثَالُ نَضْرِبهَُا لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُون.
فقره چهارم:آیات 22-24 به خاطر ارتباط لفظی(ضمیر)و محتوایی یک فقره است.
بنابراین این سوره تدریجی النزول و شامل چهار فقره است.